از میان این نام‌ها امسال تنها مهرجویی در جشنواره حاضر است و به فهرست غایبان باید نام‌هایی چون مجید مجیدی و احمدرضا درویش را هم اضافه کرد. یکی از جذابیت‌های جشنواره حضور نام‌های بزرگ در آن است؛ نام‌هایی که علاقه‌مندان سینما مشتاق تماشای تازه‌ترین آثارشان هستند. اما وقتی این اتفاق رخ نمی‌دهد سینمادوستان باید به چه دلخوش باشند؟ امسال البته کارگردان‌های مهمی چون رسول‌صدرعاملی، مهدی‌کرم‌پور، همایون اسعدیان، احمد امینی و فرزاد موتمن هم در جشنواره حاضر هستند و آخرین ساخته‌های محمدعلی باشه آهنگر و مانی حقیقی هم آنقدر دلگرم کننده بوده که بتوان نامشان را به فهرست چهره‌هایی افزود که مخاطب کنجکاو دیدن فیلم تازه‌شان است.
اما آنچه بیش از هرچیز در جشنواره سی‌ام نمود دارد حضور پرتعداد سینماگران نسل جوان است. سابقه جشنواره می‌گوید در چنین شرایطی باید چشم‌انتظار ظهور پدیده‌هایی بود که کسی رویشان حساب باز نکرده و به شکلی غافلگیر کننده توجه عمومی را به خود جلب می‌کنند. بسیاری از نام‌های بزرگی که در جشنواره امسال غایبند، روزی روزگاری خود پدیده‌های فجر بوده‌اند.
حالا سوال اینجاست که جشنواره فجر امسال چه پدیده‌هایی را رو می‌کند؟
با توجه به آنچه تجربه نشان می‌دهد در دوره‌هایی که عرصه تقریبا از حضور فیلمسازان بزرگ خالی است، این جوانان هستند که می‌توانند توانایی‌ها و استعدادهایشان را با سبکبالی بیشتر به نمایش بگذارند تا در موردشان داوری شود و بر اساس همین داوری‌ها بتوانند به فیلمسازان بزرگ سال‌های آتی تبدیل شوند؛ اتفاقی که در دوره بیست و یکم رخ می‌دهد و «شب‌های روشن» فرزاد موتمن، «نفس عمیق» پرویز شهبازی و «رأی باز» مهدی نوربخش از دل این دوره جشنواره متولد می‌شوند.
حال سؤال این است که آثار شرکت‌کننده در سی‌امین جشنواره فیلم فجر می‌توانند اتفاقی این‌چنینی را برای سینمای ایران تکرار کنند تا به این وسیله غم نبودن غالب بزرگان در مراسم امسال، کمی تخفیف یابد و بتوان دل به این خوش داشت که سینمای ایران در سال91 نیز همانند امسال، روزهای پر رونقی را به خود ببیند؟
سید‌ضیاء هاشمی در این زمینه می‌گوید: من اعتقاد دارم اساسا جشنواره امسال، جشنواره متفاوتی است. نیروهای جوان ما بسیار خوب عمل کرده‌اند و در مراسم امسال فیلم‌های بسیار متفاوتی داریم. نزدیک به بیست فیلم مطرح داریم شاید هم بیشتر، چراکه من با توجه به اطلاعاتی که دارم این حرف را می‌زنم و ممکن است تعداد این آثار بیشتر هم باشد. فیلمسازانی در جشنواره امسال شرکت کرده‌اند که با اینکه اسم و رسمی ندارند اما فیلم‌هایشان به‌شدت قابل توجه است.
به‌نظر می‌رسد که امسال به یاری خدا استقبال خیلی خوب و گرمی هم از جانب مردم از این آثار بشود. واقعیت این است که ما امسال برای نخستین‌بار مغلوب نام نمی‌شویم، یعنی قرار نیست نام‌ها برای ما تعیین تکلیف کنند بلکه این فیلمسازانی که برای نخستین‌بار فیلمسازی کرده‌اند یا آن دسته از فیلمسازان جوانی که چندمین فیلم خود را در جشنواره شرکت داده‌اند، هستند که با آثار مطرحی که ساخته‌اند، مورد داوری قرار می‌گیرند. دومین فیلم کارگردانی را در جشنواره امسال داریم که من واقعا وقتی فیلم او را دیدم حیرت کردم. فکر می‌کنم که مردم هم به همین شکل از نمایش برخی آثار حیرت کنند. در مجموع به عقیده من جشنواره خیلی خوب و جذابی خواهیم داشت.
حبیب‌الله کاسه‌ساز نیز مانند هاشمی چشم‌انداز خوبی را برای این دوره از جشنواره می‌بیند و می‌گوید: درست است که امسال حضور فیلمسازان جوان و فیلم‌های اول زیاد است اما این اتفاق تقریبا مانند سال‌های گذشته بوده و این حضور تنها چند درصد افزایش پیدا کرده است. ضمن اینکه فیلمسازان جوانی که امسال در جشنواره حضور پیدا کرده‌اند به عقیده من تنه به تنه کارگردانان حرفه‌ای زده‌اند. یعنی برخی از آثار آنها فیلم‌های خیلی خوبی شده‌اند و همین موضوع کار ما را در انتخاب هم مشکل کرده بود که بخواهیم از بین این آثار چند اثر را انتخاب کنیم، چراکه به ما گفته شده بود فرضا در بخش فیلم‌های اول، 2-3 فیلم بیشتر در بخش مسابقه حضور نداشته باشند.
در حالت کلی می‌توانم بگویم فیلمسازان جوان‌مان برای جشنواره سی‌ام آثار خوبی ساخته بودند. آنچه از مجموع نظرات بر‌می‌آید این است که باید به نتیجه جشنواره سی‌ام امیدوار بود و این انتظار را داشت که آثار خوبی از دل آن متولد شود. کمااینکه جمال ساداتیان نیز در این زمینه معتقد است، از آنجایی که نسل آینده را جوانان امروز می‌سازند و کسانی که امروز فیلمسازان مطرحی هستند روزگاری جوان بوده‌اند، امید آن می‌رود که این تجربه در این سال نیز تکرار شود.
او همچنین می‌گوید: همیشه کسانی بوده‌اند که به‌رغم انتظاری که از آنها می‌رفته آثاری را ارائه داده‌اند که باعث حیرت همگان شده است. کسانی که به پشتوانه آثاری که ساخته‌اند امروز افراد مطرحی هستند نیز روزگاری خود جوان بوده‌اند و به مرور زمان توانسته‌اند مواضع فکری‌شان را به اثبات برسانند؛ کسانی که امروز آثار بسیار قابل تاملی دارند.
جشنواره سی‌ام در انتظار یا در حسرت پدیده
دومین مسئله‌ای که در این گزارش قصد بررسی‌‌اش را داشتیم این بود که اگر قرار است سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر صاحب پدیده‌ای شود، این لقب به کدامیک از آثار ممکن است داده شود؟ «بغض» رضا درمیشیان، «برف روی کاج»، پیمان معادی، « خوابم می‌آد» رضا عطاران، «گیرنده» مهرداد غفارزاده، «آمین خواهیم گفت» سامان سالور، «اکباتان» مهرشاد کارخانی، «ضدگلوله» مصطفی کیایی، «پل‌چوبی» مهدی کرم‌پور یا «پله آخر» علی مصفا؟ سؤالی که با توجه به محتاط بودن داوران به پاسخی که مدنظرمان بود، نرسیدیم.
هاشمی در پاسخ به این سؤال ما گفت: من فقط در خصوص آثاری که دیده‌ام می‌توانم نظر بدهم. بغض را ندیده‌ام بنابراین نمی‌توانم در موردش صحبتی داشته باشم اما برف روی کاج و خوابم می‌آد جزو فیلم‌های مطرح امسال هستند. از چگونگی فیلم گیرنده اطلاعی ندارم. اکباتان هم به عقیده من متفاوت‌ترین فیلم مهرشاد کارخانی است.
ضد گلوله و پله آخر را متأسفانه ندیده‌ام. پل چوبی یکی از پدیده‌های جشنواره و فیلم خوبی است. آمین خواهیم گفت هم جزو فیلم‌های مطرح جشنواره است. این را هم بگویم که فیلم دوم آقای فرحبخش با نام زندگی خصوصی به‌نظرم یکی از فیلم‌های مطرح این دوره است.
در پایان وقتی از هاشمی می‌خواهیم که از بین این آثار یکی را نام ببرد که به عقیده او می‌تواند پدیده احتمالی سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر باشد، می‌گوید: نمی‌توانم این کار را بکنم چراکه باید همه فیلم‌ها را در مقابل هم ببینم. نمی‌خواهم با توجه به نام دوستان یکی را انتخاب کنم چون بیشتر این افراد از دوستان من هستند. البته در هنگام برگزاری جشنواره حتما می‌توانم نظرم را در این مورد بیان کنم ولی در حال حاضر ترجیح می‌دهم از فیلمی نام نبرم. حتی به‌نظرم تعدادی دیگر از آثار هم جزو فیلم‌های خوب جشنواره امسال هستند که شما از آنها نامی نبردید. من بیش از 20 فیلم را که در جشنواره شرکت کرده‌اند دیده‌ام که آثار خیلی خوبی بوده‌اند؛ اتفاقی که فکر می‌کنم در جشنواره فجر بی‌سابقه بوده است.
حبیب‌الله کاسه‌ساز نیز از بردن نام هر فیلمی امتناع ورزیده و در پاسخ، صرفا به گفتن این مسئله اکتفا می‌کند که من به‌دلیل اینکه فیلم‌ها را دیده‌ام در این موقعیت نمی‌توانم بگویم پدیده جشنواره امسال چه فیلمی است. به‌دلیل اینکه این کار نوعی قضاوت هم می‌شود. ان‌شاء‌الله بعد از جشنواره، هم مردم فیلم‌های خوب را انتخاب می‌کنند و هم اینکه وقتی تمام آثار دیده شوند می‌توان در مورد پدیده این جشنواره یا اساسا فیلم خوب صحبت کرد. فقط می‌توانم بگویم با توجه به آثاری که در جشنواره سی‌ام شرکت کرده‌اند، ان‌شاء‌الله پدیده خواهیم داشت. ساداتیان هم در پاسخ به این سؤال به گفتن یک جمله اکتفا می‌کند و آن هم این است که تا تمام آثار دیده نشوند، نمی‌توان قضاوتی در موردشان داشت. ابتدا باید همه فیلم‌ها را دید و بعد مقایسه‌شان کرد.
با وجود آثاری که در این دوره جشنواره شرکت کرده‌اند وبه نمونه‌هایی از آنها اشاره شد این انتظار برای همگان شکل گرفته تا بی‌صبرانه منتظر شروع دوره سی‌ام باشند؛ دوره‌ای که با دنیایی از بیم و امید همراه است؛ امید به بودن آثاری ماندگار برای سینمای ایران و ترس از تهی بودن جشنواره‌ای که یک سال انتظار آمدنش را کشیده‌اند.
